wedle realistycznych założeń systemu św. tomasza, rozum przede wszystkim poznaje byt, a cechy i właściwości poznaje w nim jako cechy i właściwości określonego bytu.

---

człowiek nie odczytuje dobra i zła jako tylko różnie kształty swego losu. jest ze swej natury skierowany i pchnięty ku dobru, pochylony w stronę dobra. w ciszy sumienia odkrywa swoją najgłębszą zgodność z dobrem i obcość zła. przeżywa dobro jako coś powinnego.
oczywiście ludzka powinność czynienia dobra, a unikania zła, wyrażająca podstawowy i niewygasalny dynamizm istnienia, nie wyznacza bezwzględnie ludzkiego czynu.
w swej wolności człowiek może ją uznać i spełnić, a może też odrzucić. sumienie jednakże nie jest w stanie zaprzeczyć jej czy przekreślić. może ono podeptać samo siebie , kierując czyn na stronę zła, ale nie może przestać być sumieniem, tak jak człowiek wskutek tego nie może przestać być człowiekiem, ale może stać się złym.

___karol wojtyła & jerzy w. gałkowski, „elementarz etyczny”